Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2019

Αλήθειες και ψέματα για τον Στάλιν: Συνέντευξη με τον καθηγητή Grover Furr

Κάτω από την ηγεσία του Στάλιν στην Σοβιετική Ένωση οικοδομήθηκε η σοσιαλιστική κοινωνία. Ο φασισμός ηττήθηκε. Το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα διέδωσε τη θεωρία του Μαρξισμού-Λενινισμού σε όλο τον κόσμο. Ο ιμπεριαλισμός δέχθηκε θανάσιμο πλήγμα στο οποίο συνέβαλαν, με την αφοσιωμένη βοήθεια τους, μια σειρά κομμουνιστικά κόμματα. Ωστόσο, ο σοσιαλισμός της ΕΣΣΔ δεν εξελίχθηκε σταθερά προς την κατεύθυνση του κομμουνισμού, παρά το γεγονός ότι ακριβώς αυτό ήταν που ήθελε ο Στάλιν και που πίστευε πως θα συμβεί. Αντίθετα, την περίοδο του θανάτου του, στις 5 Μάρτη 1953, ο ίδιος ήταν πολιτικά απομονωμένος στην ηγεσία του ΚΚΣΕ.
Ο δρόμος προς τον κομμουνισμό εγκαταλείφθηκε. Ο Χρουστσόφ αντικατέστησε την ιδέα ότι η επανάσταση ήταν αναγκαία για την ανατροπή του καπιταλισμού με την λανθασμένη θεωρία του «ειρηνικού ανταγωνισμού» (σ.σ: ειρηνικής συνύπαρξης) με τον καπιταλισμό. Σύμφωνα μ’ αυτήν την θεωρία ήταν οι εκλογές, αντί της επανάστασης, που θα έφερναν τη νίκη του κομμουνισμού. Αυτό σήμαινε απόρριψη της εργατικής τάξης ως ηγέτιδας δύναμης της ιστορίας. Όμως η εργατική τάξη ήταν και συνεχίζει να είναι ικανή να παρεμποδίσει την καπιταλιστική παραγωγή και, στο βαθμό που είναι οργανωμένη από ένα επαναστατικό κόμμα, να κάνει την επανάσταση, να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να κατακτήσει την εξουσία.
Υπό την ηγεσία του Στάλιν η Σοβιετική Ένωση έκανε πράξη τη λενινιστική θεωρία του σοσιαλισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι η θεωρία του Λένιν και του Στάλιν για τον σοσιαλισμό δεν εμπεριείχε μοιραία λάθη. Από την έρευνα μου συμπεραίνω ότι η θεωρία των Λένιν-Στάλιν για τον σοσιαλισμό διατήρησε υπερβολικά πολλά στοιχεία της θεωρίας που αναπτύχθηκε από την Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Από τη μια πλευρά, «σοσιαλισμός» σήμαινε ένα είδος καπιταλισμού με ισχυρό εργατικό κίνημα βασισμένο στα εργατικά συνδικάτα, αρκετά ισχυρό πολιτικά ώστε να αναγκάζει τις καπιταλιστικές κυβερνήσεις να προβαίνουν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις ώστε να γίνεται λιγότερο ανυπόφορη η ζωή των εργαζόμενων: υψηλότερη μισθοί και μια σειρά κοινωνικές παροχές. Από την άλλη πλευρά, ο «σοσιαλισμός» έφτασε στο σημείο να σημαίνει μια πλήρως βιομηχανοποιημένη κοινωνία στην οποία ο καπιταλισμός είχε ανατραπεί και η πολιτική εξουσία είχε περιέλθει στην εργατική τάξη μέσω του κομμουνιστικού κόμματος. Η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής είχε καταργηθεί. Τα σοβιέτ ήταν ο μηχανισμός που διοικούσε την κοινωνία προς όφελος της εργατικής τάξης. Οι εργάτες και οι αγρότες- όχι οι καπιταλιστές- ήταν οι προνομιούχοι. Αυτή είναι η λενινιστική θεωρία του σοσιαλισμού.
Ωστόσο, στο πλαίσιο αυτής της θεωρίας, οι σχέσεις παραγωγής παρέμειναν αρκετά όμοιες με τις αντίστοιχες που επικρατούσαν επί καπιταλισμού. Το χρήμα συνέχιζε να καθορίζει την κατανομή των αγαθών και των υπηρεσιών. Ήταν βέβαια αδύνατο να συσσωρεύσει κάποιος προσωπικό πλούτο και οι εργάτες μαζί με τους αγρότες απολάμβαναν πολύ περισσότερες κοινωνικές παροχές και δικαιώματα σε σχέση με οποιαδήποτε καπιταλιστική χώρα. Ωστόσο, οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, η συνεχιζόμενη διαφοροποίηση μεταξύ πόλης και υπαίθρου, η διαφορά πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, συνέχιζαν να υπάρχουν. Αυτές οι αδυναμίες αποδείχθηκαν ισχυρότερες από την πολιτική θέληση να προχωρήσει μπροστά η προοπτική της πραγμάτωσης μιας κομμουνιστικής κοινωνίας.
Η ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης την περίοδο του Στάλιν είναι μια μεγάλη αποθήκη μαθημάτων, ένα «βιβλίο» το οποίο μπορούμε και πρέπει να μελετήσουμε, ώστε να αντλήσουμε μαθήματα, τόσο θετικά όσο και αρνητικά, για το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα του 20ου αιώνα. Πρέπει να διδαχθούμε από όσα σωστά και ηρωικά έκαναν οι σοβιετικοί και – υπό την ηγεσία αυτών- η Κομιντέρν, προς την κατεύθυνση της κομμουνιστικής προοπτικής. Όπως πρέπει να μάθουμε να ξεχωρίζουμε όσα λάθη έγιναν τα οποία σταδιακά απομάκρυναν την Σοβιετική Ένωση και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα από την ανάπτυξη του κομμουνισμού, οδηγώντας πίσω στον ληστρικό καπιταλισμό.
Χάρη στις κοσμοϊστορικές προσπάθειες των κομμουνιστών του 20ου αιώνα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ηγεσίας του Στάλιν, μπορούμε να μελετήσουμε αυτήν την εκπληκτική κληρονομιά. Στηριζόμενοι στους ώμους γιγάντων μπορούμε να δούμε μακρύτερα απ’ όσο μπόρεσαν αυτοί, χάρη στην εμπειρία που μας παρείχαν, προς την κατεύθυνση του κομμουνιστικού μέλλοντος της ισότητας και της ελευθερίας για το οποίο η ανθρωπότητα πασχίζει.